Gewelddadige incidenten met jongeren zijn symptomen van een grotere crisis

Recent (ont)sierden vechtpartijen tussen jongeren, in onder andere Herk-de-Stad, de krantenpagina's. Zulke gevallen komen steeds vaker in de actualiteit en zetten een scherpe schijnwerper op de uitdagingen waarmee de samenleving vandaag te maken krijgt als het gaat om jongeren en hun gedrag. Ze schuiven een fundamentele vraag naar voren: waar loopt het mis met deze jongeren?

We leven in een wereld waar we jongeren steeds jonger loslaten en hen overleveren aan de online wereld. Een realiteit waarin hun identiteit meer wordt gevormd door digitale trends en sociale media dan door hun opvoeding en omgeving. In het licht van deze gebeurtenissen kan de uitspraak van de Franse filosoof Guy Debord dat ‘kinderen meer lijken op hun tijd dan op hun vaders’ niet actueler aanvoelen.

Debords uitspraak wijst op een maatschappelijke verschuiving. Die is ook bij jongeren duidelijk zichtbaar. Ze worden niet meer enkel gevormd door hun gezin, maar ook door sociale media en online subculturen. De invloed van de technologie en tijdgeest overstijgt die van de familie. Ook navigeren jongeren in een digitale wereld die hun ouders vaak niet begrijpen. Dat brengt risico’s met zich mee: we laten jongeren op jonge leeftijd los in een omgeving waar grenzen vervagen en waar sociale druk en destructieve gedragingen vrij spel kunnen krijgen. Zonder voldoende begeleiding van volwassenen.

De recente gebeurtenissen zijn hier wrange voorbeelden van. Deze gewelddadige incidenten zijn eigenlijk symptomen van een grotere crisis: een gebrek aan begeleiding en waarden in een tijd waarin jongeren opgroeien in een wereld zonder kader en steeds minder grenzen.

Straf en zorg in balans

Jongeren moeten gestraft worden als ze de regels overtreden, maar dat mag nooit betekenen dat we hen loslaten. Het probleem is niet dat jongeren fouten maken, maar dat we hen vaak aan hun lot overlaten of hardnekkig straffen. We zouden ons nog meer moeten richten op herstel, bewustwording en verbinding. Een volledig strafgerichte benadering leidt vaak tot vervreemding en verbittering, vooral in een tijd waarin jongeren zich al los voelen van traditionele structuren en gezagsdragers. De verantwoordelijkheid voor herstel, welzijn en de toekomst van jongeren ligt niet alleen bij de ouders. Als maatschappij hebben we een gedeelde verantwoordelijkheid om een omgeving te creëren waarin jongeren kunnen groeien en bloeien. Pas dan kunnen we hen begeleiden in het begrijpen van de gevolgen van hun daden en hen helpen verantwoordelijkheid te nemen.

Dit betekent investeren in onderwijs dat jongeren voorbereidt op een complexe, veranderlijke wereld. Het houdt ook in dat we een sociaal vangnet bieden voor degenen die dreigen af te glijden, en ruimtes creëren waar jongeren kunnen experimenteren, fouten maken en leren.

Weerbare jongeren 

Hier komt het jeugdwelzijnswerk in beeld. Zoals dat van mijn organisatie Gigos. We zijn vandaag actief in zeven verschillende Genkse wijken, waar gemakshalve over 'kwetsbare jeugd' wordt gesproken. Wij spreken liever over weerbare jongeren. Door middel van vormingen, zoals weerbaarheidstrainingen en een vrijetijdsaanbod, werken we dagelijks aan de versterking van veerkracht bij jongeren en de ontwikkeling van hun verantwoordelijkheidsgevoel. Ze leren dat het niet oké is om passief toe te kijken als het misloopt, of – godbetert – beginnen te filmen. We leren hen om in te grijpen en om op te staan voor wat juist is.

Onze activiteiten zijn een essentieel onderdeel van onze bredere, preventieve aanpak. Die helpt jongeren om de juiste keuzes te maken. Niet uit angst voor straf, maar uit een gevoel van verantwoordelijkheid voor onze gemeenschap.

Want staan wij, als maatschappij, eigenlijk wel voldoende stil bij wat een jongere vandaag in de wereld ziet? Het beeld dat 'volwassenen' vandaag schetsen, is niet altijd even fraai. Er heerst een constante stroom van polarisering, over bijna elk denkbaar onderwerp. Hierdoor ligt de focus veel sterker op wat ons verdeelt, in plaats van wat ons verbindt. Ik ben er dan ook van overtuigd dat jongeren vandaag niet zitten te wachten op lange preken, goedbedoelde raad of advies. Ze hebben vooral behoefte aan positieve voorbeelden van oprechtheid, authenticiteit en eerlijkheid.

Een nieuw soort vrijheid

De vrijheid die jongeren vandaag meer dan ooit hebben, is vaak ook een vergiftigd geschenk. De online wereld biedt hen ongekende mogelijkheden om zichzelf te uiten, maar tegelijk is het een plek waar ze zichzelf kunnen verliezen. Velen zoeken online naar erkenning, terwijl ze in werkelijkheid begeleiding nodig hebben. In een wereld waar algoritmes bepalen wat ze zien en horen, hebben ze meer dan ooit behoefte aan sterke rolmodellen die hen kunnen helpen om door deze nieuwe vrijheid te navigeren.

Conclusie

Guy Debords citaat zet aan tot nadenken over de invloed van de hedendaagse tijd op jongeren. Ze zijn zonder twijfel kinderen van hun tijd. Maar dat betekent niet dat we hen moeten overlaten aan de grillen van deze tijd. Als samenleving hebben we de verantwoordelijkheid om hen te begeleiden, grenzen te helpen bewaken en ervoor te zorgen dat ze niet verloren raken in deze constant veranderende wereld. Jongeren lijken op hun tijd, maar met onze steun kunnen ze uitgroeien tot volwassenen die hun tijd op een warme, menselijke manier vormgeven.